III (B) Antropologia i etnologia religii / Anthropology and Ethnology of Religion

Koordynator sekcji / Section Coordinator: prof. KUL dr hab. Adam A. Szafrański

Antropologia (etnologia) religii  wyrosła ze „zderzenia kultur”. Bada społeczne i kulturowe formy religii (religijności) wynikające z radykalizacji, intensyfikacji i transformacji procesów właściwych dla współczesności. Obecnie w ramach antropologii / etnologii religii rozpatruje się je  m.in. w kontekście „rewolucji” związanej z  elektronicznymi mediami, umykania sfery sacrum z życia publicznego i ogromnej  mobilności  współczesnych grup etnicznych.

Antropologowie, oprócz świata pierwotnego (tradycyjnego) ,  zaczynają badać  kultury wysoko rozwinięte i ustratyfikowane; pisarstwo antropologiczne ukierunkowuje się  w stronę bardziej zróżnicowanej,  niż to było do tej pory, publiczności (m.in. do tych, o których traktuje antropolog w monografiach antropologicznych, a nie jedynie do publiczności,  z której pochodzi on sam). 

Antropologia religii wyrasta z wielu źródeł: przykładowo,  tradycja amerykańska  (Fr. Boas i  in.) podkreśla m.in.  zażyły związek pomiędzy religią, językiem a poezją, relacje pomiędzy tym, co świadome i nieświadome w obszarze religii  (G. Obeyesekere);  problem  znaczenia cierpienia i śmierci (C.Geertz) oraz  relacje pomiędzy  religią a nowoczesnością i późną nowoczesnością (w formie postępującej ideologizacji religii). W tradycji francuskiej  (E. Durkheim i in.) akcentuje się  m.in.  relacje pomiędzy religią a porządkiem społecznym, a w nurcie tradycji brytyjskiej (począwszy od B. Malinowskiego ) odnajdujemy refleksje m.in. na temat  deklaracji  i praktyk religijnych. 

Innymi słowy, antropologia religii mówi o społecznym charakterze religii, o relacji religii do kultury czy w końcu o ateizmie. Prócz tego, nadal wydaje się aktualny temat religii ludów tradycyjnych, w ramach którego omawia się system istot nadnaturalnych, problem stworzenia i natury wszechrzeczy, przeznaczenia człowieka oraz moralności i kultu. Na granicy antropologii/etnologii religii i religioznawstwa  mówi się też m.in. o religiach Dalekiego Wschodu – hinduizmie, konfucjonizmie, taoizmie, sintoizmie, judaizmie, buddyzmie, islamie czy nowych ruchach religijnych.

W kontekście mającego odbyć się Kongresu poświęconego religii warto, wśród wielu pytań, jakie zapewne znajdą swoje miejsce w prezentowanych wystąpieniach, postawić pytanie:  Czy  świat wierzeń ….  jaki wyłania się z tego krótkiego przeglądu  jawi się ciągle i  niezmiennie  jako  realny, żywy i znaczący dla tych którzy w nim uczestniczą, czy też w tej mierze widać wyraźnie symptomy zmian – a jeśli tak, to w jakim kierunku one postępują?

Proponujemy jeden z możliwych  zestawów  zagadnień:

- religia jako kategoria antropologiczna;

- kompozycje światów religijnych;

- struktura, funkcja i interpretacja wierzeń;

- obszary chaosu w kontekście  kultury duchowej,

- rytuał;

- doświadczenie religijne;

- podstawy porządku wierzeń;

- dynamika i zmiany w  kulturze duchowej.